Τελικά πρέπει να κάνουμε δίαιτα ή όχι;

Ποιοι είναι οι φυσικοί κίνδυνοι της δίαιτας; Η  Διαιτολόγος - Διατροφολόγος κ. Αγγελική Ζαφειράκη, που εξειδικεύεται στις Διατροφικές Διαταραχές, μας ενημερώνει όλα όσα πρέπει να προσέξουμε πριν την έναρξη μίας δίαιτας... Οι φυσικοί κίνδυνοι της δίαιτας Ο πρώτος έχει να κάνει με τις αλλαγές στη φυσιολογία που προκαλούμε όταν τρώμε αρκετά λιγότερο από όσο χρειαζόμαστε. Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία ότι όσοι κάνουν ακραίες δίαιτες εγκλωβίζονται σε μια χαμένη μάχη με το ίδιο τους το σώμα το οποίο παλεύει να αντισταθεί στη διαδικασία της πείνας. Όταν είμαστε σε δίαιτα ανταλλάσουμε τους αυτόματους εσωτερικούς ρυθμιστές της όρεξης με αυτούς της ψυχικής διάθεσης. Διδάσκουμε τον εαυτό μας να σταματήσει να ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα της πείνας ,εκπέμπονται ταυτόχρονα δύο μηνύματα ‘ας φάω’ και’ ας σταματήσω’.

Οι άνθρωποι ορίζουν τη δυσκολία στο να χάσουν κιλά σύμφωνα με μια ιδέα που ονομάζεται «θέληση» - όσοι κάνουν δίαιτα και τα καταφέρνουν έχουν τη θέληση και όσοι δεν τα καταφέρνουν δεν την έχουν.  Έτσι όσοι σπάνε τη δίαιτα είτε προσωρινά είτε μόνιμα διατρέχουν τον κίνδυνο της απότομης επιστροφής της αδηφαγίας. Επίσης, καθώς κάνουμε αυστηρή δίαιτα το σώμα μας διακόπτει τη λειτουργία του και ο ρυθμός μεταβολισμού μας προσαρμόζεται σε χαμηλότερη ενέργεια. Όσο περισσότερο βάρος χάνουμε τόσο λιγότερο φαγητό χρειαζόμαστε και σε χαμηλότερο βάρος ίσως χρειαστεί να συνεχίσουμε να τρώμε κατά τι λιγότερο από όσο συνηθίζαμε όταν ήμασταν βαρύτεροι. Επιπλέον σημαντική απώλεια βάρους οδηγεί σε λήθαργο το οποίο μειώνει το ρυθμό του μεταβολισμού ακόμα περισσότερο. Έτσι στο τέλος μιας αυστηρής δίαιτας δεν μπορούμε απαραίτητα να επιστρέψουμε στην ποσότητα φαγητού που τρώγαμε πριν. Μπορούμε άθελα μας να χειροτερέψουμε την κατάσταση περισσότερο με το να χάσουμε βάρος πολύ γρήγορα. Επιπροσθέτως υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία ότι επαναλαμβανόμενες κυκλικές δίαιτες μπορούν να χειροτερέψουν τα πράγματα. Αν χάνουμε με ένα ρυθμό μισό με 1 περίπου κιλό την εβδομάδα έχουμε περισσότερες πιθανότητες να χάσουμε κυρίως λίπος, αλλά αν χάσουμε γρηγορότερα βάρος πολύ πιθανό μαζί με το λίπος να χάσουμε και μυϊκό ιστό. Αυτό είναι πολύ σημαντικό επειδή ο μεταβολισμός μας ορίζεται από το ποσοστό του ιστού που έχουμε, όσο λιγότερο ιστό έχουμε τόσο πιο αργά λειτουργεί ο μεταβολισμός μας και τόσο λιγότερο χρειαζόμαστε να φάμε. Επομένως, ο καλύτερος τρόπος για να χάσουμε βάρος είναι αργά.»Και αυτό επιτυγχάνεται ακολουθώντας ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής που θα περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία που χρειάζεται ο οργανισμός για την καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία και ισορροπία. Σύμφωνα με την ψυχολόγο Jane Warble οι τρομερές εσωτερικές διαμάχες που είναι αποτέλεσμα του ακραίου περιορισμού της τροφής είναι μια πηγή συνεχόμενου στρες. Όλοι όσοι έκαναν αυστηρή δίαιτα είχαν μεγαλύτερο σκορ. Η δίαιτα επίσης αλλάζει τον τρόπο που αισθανόμαστε για το σώμα μας. Σε αναμονή της στέρησης που έρχεται, οι απολαύσεις όσων κάνουν δίαιτα ‘μια νύχτα πριν’ μπορούν να φτάσουν σε θρυλικά ποσοστά. Η φαινομενική ανικανότητα όσων κάνουν δίαιτα να σταματήσουν άπαξ και ξεκίνησαν πηγάζει από την ανάγκη αυτοτιμωρίας και την πεποίθηση πως τρώω σαν να μην υπάρχει αύριο εφόσον την επόμενη μέρα θα ξαναμπώ σε αυστηρό περιορισμό και στέρηση. Στην απώλεια των κανονικών εσωτερικών ελέγχων συμπεριλαμβάνονται και οι κανονικές διαδικασίες που συνεπάγονται τον κορεσμό. Όσοι κάνουν δίαιτα δεν τρώνε ατελείωτα όταν οι κανόνες τους παραβιαστούν, αλλά τρώνε πολύ περισσότερο από όσο τρώνε όσοι δεν κάνουν δίαιτα. Επίσης, με το να αρνούνται στον εαυτό τους το φαγητό, κάνουν το φαγητό πολύ πιο σημαντικό. Αυτοί που κάνουν δίαιτα είναι πιο επιρρεπείς από τους υπόλοιπους να επιστρέψουν στο φαγητό όταν νιώθουν άγχος ή θλίψη. Αυτό το φαινόμενο δημιουργείται από την ίδια τη δίαιτα. Επομένως, φαίνεται πως οι συνέπειες από τη μείωση της λήψης τροφής για μια χρονική περίοδο είναι ισχυρές…. Είναι σύμβολο πίστης μεταξύ των γιατρών ότι η παχυσαρκία είναι κίνδυνος για την υγεία, συνεισφέροντας  στους θανάτους από ασθένεια του κυκλοφορικού, καρκίνο και ασθένεια του αναπνευστικού και αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη, υψηλή πίεση, στειρότητα, χολή και προβλήματα στο συκώτι. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ισχυρά στοιχεία ότι η δίαιτα yo-yo(επαναλλαμβανόμενες δίαιτες) είναι ένας σημαντικός κίνδυνος για την υγεία ίσως και περισσότερο από την παχυσαρκία. Όσοι κάνουν μόνιμα  ακραίες δίαιτες θα πρέπει να απέχουν από αυτές ως αντάλλαγμα ‘για υγιή διατροφή’ – η υπονοούμενη υπόσχεση είναι ότι αν μάθεις ξανά να τρως κανονικά  θα χάσεις βάρος. Αυτό δεν είναι εγγύηση, όμως μια τέτοια στρατηγική δεν είναι πιθανό να λειτουργήσει άμεσα. Σε σχέση με τη δίαιτα δημιουργούνται κίνητρα με τη μορφή επιδιώξεων για σφριγηλότητα και ευρωστία ακόμα και για την αδηφαγία, οι οποίες θα κάνουν τη δίαιτα περισσότερο απαραίτητη και πιθανή. Πρέπει να γίνει δουλειά για να βοηθηθεί το  άτομο  να βγει από τη συναισθηματική δυσκολία στην οποία έχει μπει εξαιτίας τόσο του σεβασμού που δείχνει  στη δίαιτα όσο και στην αποτυχία της δίαιτας που είναι να αντικατασταθεί με κάτι σταθερά λιγότερο συναρπαστικό. Οι πεποιθήσεις που ευνοούν την αναζήτηση της ιδανικής διαίτας express

• Το βάρος είναι υπό τον έλεγχο του περιβάλλοντος – το μόνο που χρειάζεσαι είναι η σωστή δίαιτα και η σωστή θέληση και μπορείς να χάσεις βάρος.
• Το σώμα είναι μια τέλεια μηχανή θερμίδων.
• Η δίαιτα είναι ο μόνος τρόπος για να χάσεις βάρος.
• Θα πρέπει να πεινάσεις ώστε να χάσεις βάρος, (αντίστροφα – δεν μπορείς να χάσεις βάρος αν δεν πεινάσεις ).
• Το φαγητό είναι εχθρός.
• Υπάρχουν καλά φαγητά και κακά φαγητά (Συνήθως , η πεποίθηση ακολουθείται και από το εξής : το καλό φαγητό είναι βαρετό.)
• Τα παχύσαρκα άτομα δεν θα έπρεπε να τρώνε επειδή έχουν αποθέματα λόγω του περιττού τους λίπους.
• Οι λεπτοί άνθρωποι είναι τυχεροί / έχουν θέληση.
• Δεν θα έπρεπε να πεινάς αν έχεις φάει περισσότερο από όσο χρειαζόσουν.

Οι πεποιθήσεις για τον εαυτό μας που εμφανίζονται κατά την διάρκεια της εφαρμογής της δίαιτας

• Δεν δικαιούμαι να φάω / οι άλλοι τρώνε.
• Μου λείπει η θέληση / είμαι αδύναμη –ος/ λαίμαργη-ος.
• Αν ήμουν λεπτή-ός / λεπτότερη-ος θα ήμουν πιο ευτυχισμένη-ος (αλήθεια υπό μια έννοια)
• Αν φάω μπροστά σε άλλους θα πουν χωρίς αμφιβολία αυτή είναι χοντρή.
• Έχω καταστρέψει το μεταβολισμό μου / παίρνω βάρος μόνο που κοιτάω τα φαγητά.
• Τα έχω θαλασσώσει / Αν ξεκινήσω θα πρέπει να τα τελειώσω όλα

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΠΑΓΙΔΕΣ ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΥΠΟΤΡΟΠΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΙΑΣ ΔΙΑΙΤΑΣ. •    Το σύνδρομο του «τα θαλασσώνω». Η βασική αιτία της υποτροπής και ο βασικός ρυθμιστής της αδηφαγίας. •    Ο τρόπος σκέψης άσπρο – μαύρο  γενικά. •    Η υπερβολή και η καταστροφολογία. •    Το να κοιτάς μόνο τι πήγε λάθος και όχι τι πήγε σωστά, είναι αυτό που χρωματίζει την αντίληψη  συνολικά. •    Το να χρησιμοποιείς το ολίσθημα σαν σημάδι απώλειας της θέλησης παρά σαν εμπειρία μάθησης. Μερικές συνηθισμένες βουλιμικές παγίδες που αναπτύσσονται κατά την εφαρμογή μίας δίαιτας

• Αν είμαι πρησμένη-ος θα παχύνω.
• Το να κάνεις εμετό είναι καλό / ένας χρήσιμος τρόπος να ξεφορτωθείς επιπλέον θερμίδες / σε διατηρεί αδύνατη-ο.
• Το να αισθάνομαι παχιά-ύς σημαίνει είμαι παχιά-ύς.

Οι συνέπειες της ακραίας υποθερμιδικής δίαιτας

• Το 97% όσων κάνουν αυστηρή δίαιτα είναι στα ίδια κιλά αν όχι με περισσότερα ένα χρόνο αφότου ξεκίνησαν δίαιτα, ανεξάρτητα από τη συναισθηματική ιστορία.
• Χαμηλότερος ρυθμός μεταβολισμού.
• ΚΥΚΛΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ (CYCLING EFFECTS) με κάθε δίαιτα, υπάρχει μια προοδευτική αύξηση της ταχύτητας μείωσης του ρυθμού μεταβολισμού. Με κάθε επόμενη φάση ανατροφοδότησης ,  υπάρχει μια προοδευτική επιβράδυνση στο ρυθμό ανάκαμψης του ρυθμού μεταβολισμού.
•  Σύνολο αυξήσεων βάρους (set weight rises) μετά από κάθε απώλεια βάρους. Αυτό είναι γνωστό ως θερμοστατική διαδικασία ελεγχόμενη στον υποθάλαμο του εγκεφάλου και επηρεάζεται από άγνωστα μέχρι τώρα χημικά – μερικά απελευθερώνονται από τα ίδια τα λιποκύτταρα και από μερικούς νευροδιαβιβαστές.
• Με κάθε επιτυχημένη απώλεια βάρους, υπάρχει αύξηση στην αναλογία μυών προς χαμένο λίπος και στη διάρκεια κάθε φάσης ανατροφοδότησης ένα μέρος των μυών που χάνεται αντικαθίσταται από λίπος.(εκτός και αν ακολουθείται πρόγραμμα γυμναστικής).
• ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. Λίπος ΧΑΝΕΤΑΙ στη διάρκεια μιας ακραίας δίαιτας από περιοχές που είναι ελάχιστα ‘προστατευμένες’ (γενικά κοιλιά και πάνω μισό για τις γυναίκες, πόδια και περιφέρεια για τους άνδρες). Το λίπος ΕΠΑΝΑΚΤΑΤΑΙ σε περιοχές που είναι περισσότερο ‘προστατευμένες’ (μηροί για τις γυναίκες και κοιλιά για τους άνδρες). Αυτό είναι περισσότερο επικίνδυνο για τους άνδρες αφού υπάρχουν επιπλέον ιατρικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τη συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή περιοχή).
• Η δίαιτα έχει ως αποτέλεσμα μια αύξηση των επιπέδων λιπάσης στο αίμα – ένα χημικό στοιχείο που ενεργοποιεί τα λιποκύτταρα.
•   Η αυστηρή δίαιτα μειώνει τις λειτουργίες του νευρικού συστήματος ευνοώντας τη συσσώρευση γλυκόζης στο αίμα για τα μυϊκά κύτταρα. ΚΑΙ η δίαιτα ενεργοποιεί τις λειτουργίες του νευρικού συστήματος ευνοώντας τη συσσώρευση γλυκόζης στο αίμα για τα λιποκύτταρα ακόμα και όπου δεν υπάρχει αρκετή ενέργεια για τη διατήρηση της μυϊκής λειτουργίας. Με άλλα λόγια το σώμα μετατρέπεται σε μια μηχανή παραγωγής λίπους.
• Τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο και καρδιαγγειακά νοσήματα αυξάνουν για όλους όσους κάνουν τη δίαιτα yo-yo ανάμεσα στις ηλικίες 45 και 65.
• Η αυστηρή-περιοριστική δίαιτα δημιουργεί λιγούρες για φαγητά πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη τα οποία αυξάνουν την πείνα για γλυκογόνο (glycogen starvation), χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, μείωση στα επίπεδα σεροτονίνης. Όταν πέφτει το λίπος ελευθερώνεται  γλυκερόλη (glycerol) στο αίμα, δημιουργεί διαταραγμένη πείνα.

Οι αναφορές μέχρι τώρα για τις συνέπειες της δίαιτας θα μας οδηγούσαν να πιστέψουμε ότι η δίαιτα είναι ένα κακό πράγμα. Αυτό βασίζεται στα ακόλουθα συμπεράσματα:

• Η δίαιτα δεν έχει αποτελέσματα και μια παρατεταμένη yo-yo δίαιτα χειροτερεύει το πρόβλημα.
• Η δίαιτα έχει επιβλαβείς φυσικές και συναισθηματικές παρενέργειες.
• Οι άνθρωποι κάνουν λανθασμένες υποθέσεις σχετικά με τις αιτίες και τις συνέπειες της παχυσαρκίας και γι’ αυτό η δίαιτα είναι η λάθος λύση.
• Πολλοί από αυτούς που είναι κατά της δίαιτας αμφισβητούν την άποψη ότι η παχυσαρκία είναι ανθυγιεινή.

Ποιες είναι οι αδυναμίες του "Κατά της Δίαιτας"

• Πραγματικά δεν ξέρουμε τι επιτυγχάνουν αυτές οι προσεγγίσεις και πρέπει να θυμάστε ότι καμία προσέγγιση, όσο λογική κι αν φαίνεται, δεν θα πρέπει να ακολουθηθεί ως μια ανώτερη εναλλακτική της διαδικασίας της  δίαιτας όταν δεν έχει συγκριθεί με αυτήν.  Πολύ σημαντικά σημεία να σκεφτείτε είναι :
• Η απώλεια βάρους όντως βελτιώνει τη διάθεση και την εικόνα σώματος .
• Θα ήταν αναίδεια να αγνοήσουμε τις ιατρικές συνέπειες της παχυσαρκίας. Το βάρος είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την υγεία και θα ήταν ανεύθυνο να προτείνεις κάτι άλλο. Επίσης, ενώ είναι πιθανό με άσκηση να μπορείς να ‘είσαι σε φόρμα και παχύσαρκος-η (fit and fat)’ η έρευνα γι’ αυτό είναι ελάχιστη.
• Πολλά βιβλία ‘κατά της δίαιτας’ είναι δύσκολο να διακριθούν από τα βιβλία δίαιτας. Πολλά βιβλία και από τις δύο κατηγορίες εκδίδονται χωρίς επιστημονική αξιολόγηση.  Τα παχύσαρκα άτομα αξίζουν κάτι καλύτερο.  Χρειάζονται να πάρουν αποφάσεις για την υγεία και το βάρος τους με βάση την πληροφόρηση.
• Οι αρνητικές συνέπειες της δίαιτας- πχ στο ρυθμό μεταβολισμού, απέχουν πολύ από το να αντιμετωπιστούν.

Εάν θέλαμε επομένως να δώσουμε μια απάντηση σε όλους όσους αναρωτιούνται εάν πρέπει να κάνουν δίαιτα για να χάσουν το περιττό τους βάρος, η απάντηση είναι μία:

• Συμβουλευτείτε ειδικό για να σχεδιάσει αποκλειστικά και μόνο για εσάς ένα πρόγραμμα διατροφής που θα περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού σας, και την απαραίτητη για τον οργανισμό σας απώλεια βάρους.
• Μην βιάζεστε να χάσετε τα κιλά σας. Μη θέτετε υψηλούς και μακρινούς στόχους που θα σας αγχώνουν υποσυνείδητα και θα σας οδηγούν σε ακυρωτικές πράξεις και σε σκέψεις που θα σας αποπροσανατολίζουν.
• Σκεφθείτε τα οφέλη της απώλειας βάρους στο σώμα σας και κατ΄επέκταση στην υγεία σας. Δείτε τη σωστή διατροφή σαν τρόπο ζωής και όχι σαν μια διαδικασία που θα έχει αρχή και τέλος.
• Ζητήστε υποστήριξη, και μοιραστείτε με τον ειδικό που σας παρακολουθεί, τις σκέψεις σας, τις πεποιθήσεις σας, σενάρια φαγητού που έχετε αναπτύξει και που πιθανά σας μπερδεύουν για το τι είναι υγιεινό ή μη, διαίτης ή μη, για να διαπιστώσετε εάν έχουν επιστημονική βάση και εάν πρέπει να εξακολουθείτε να τα υποστηρίζετε.
• Πείτε «ΟΧΙ» σε ακραίες δίαιτες και σε επαναλαμβανόμενες αυξομειώσεις βάρους.

Θυμηθείτε: Δεν υπάρχουν απαγορευμένα τρόφιμα ή τροφές που παχαίνουν. Μέτρο - σύνεση και σωστός συνδυασμός χρειάζεται για την επίτευξη του ιδανικού αποτελέσματος!

• Για να αλλάξει κανείς το σώμα του πρέπει πρώτα να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του όσον αφορά στον τρόπο χειρισμού της διατροφής του. Για να γίνει αυτό χρειάζεται επιστημονική εκπαίδευση και σωστή καθοδήγηση.
• Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι η άσκηση υποβάλλει τον οργανισμό μακροπρόθεσμα σε αναζήτηση υγιεινής τροφής και καλό θα ήταν να την συμπεριλάβετε στην καθημερινότητά σας.Ο συνδυασμός άσκησης και ισορροπημένης διατροφής αποτελούν την ιδανικότερη λύση.