Τερμίτες, υγρασία ή μυρμήγκια;
Ο Αθανάσιος Μπάκος Γεωπόνος M.Sc, απόφοιτος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σου εξηγεί αναλυτικά ποιοί είναι οι τερμίτες, τις ζημιές που προκαλούν, αλλά και μια πολύ αποτελεσματική μέθοδο αντιμετώπισής τους!
Είναι γνωστές σε όλους μας οι ζημιές των τερμιτών σε ξύλινα κουφώματα, πατώματα, ντουλάπες και ντουλάπια κουζίνας. Αυτό που παραμένει ακόμα άγνωστο είναι ότι οι ζημιές αυτές οφείλονται στους τερμίτες και εσφαλμένα αποδίδονται στην υγρασία, στο σαράκι, στα μυρμήγκια ή στην κακιά μας την τύχη... Η υγρασία ευνοεί τους τερμίτες αλλά δε γεννιόνται από αυτή, εξαιτίας κάποιας διαρροής του καλοριφέρ ή από την είσοδο του νερού από το παράθυρο. Αντίστοιχα και στην περίπτωση των εντόμων αποθηκών (ένα από αυτά η γκρι-καφέ μικρή πεταλούδα που συναντάμε στην κουζίνα) δε γεννιέται από το αλεύρι, τα ζυμαρικά ή τα παξιμάδια. Τα έντομα πρωτοεμφανίστηκαν στη Γη πριν από περίπου 480 εκατ. χρόνια και δεν ξεπετάχτηκαν από κάποιο ξεχασμένο αλεύρι ή από κάποιο ξύλινο πάτωμα! Έτσι η υγρασία δε μπορεί να εξαφανίσει μέρη του ξύλου παρά μόνο να τα αλλοιώσει. Το σαράκι, που με τον όρο αυτόν εννοούμε όλα τα ξυλοφάγα κολεόπτερα, προκαλεί μικρές οπές σε ξύλινες επιφάνειες που μέσα από αυτές αναδύεται λεπτή σκόνη. Αντίθετα οι τερμίτες τρώγοντας το ξύλο, προκαλούν ζημιές κάτω από το λούστρο ή το χρώμα χωρίς να απομακρύνουν από τα κανάλια που σχηματίζουν πριονίδι. Έτσι η ζημιά παραμένει κρυφή μέχρι να αποκαλυφτεί τυχαία. Οι τερμίτες και τα υπόλοιπα ξυλοφάγα έντομα παρότι έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι καταστρέφουν το ξύλο, χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Οι περισσότεροι τεχνίτες που ασχολούνται με το ξύλο δεν έχουν τη γνώση να διακρίνουν το σαράκι από τον τερμίτη ή ακόμα αγνοούν την ύπαρξη των τερμιτών στην χώρα μας, με αποτέλεσμα να τα αποκαλούν και να τα αντιμετωπίζουν όλα σαν σαράκια. Ενώ οι γνώσεις τους σταματούν στην επιδιόρθωση των ζημιών συχνά αναλαμβάνουν και το κομμάτι της απεντόμωσης με κάποιο "φάρμακο" του χρωματοπωλείου, πετρέλαιο ή άλλα μαντζούνια. Κάποιες φορές αντικαθιστούν τα κομμάτια του ξύλου που είναι εμφανώς προβεβλημένα από τερμίτες με νέα ξύλα τα οποία αποτελούν για τους τερμίτες καινούρια τροφή (αφού δε ζουν μέσα στο ξύλο όπως το σαράκι) ή καλύπτουν τη ζημιά με στόκο και τερμίτες συνεχίζουν τη δραστηριότητα τους ανενόχλητοι! Μία κάστα των τερμιτών, πέρα του εργάτη (που προκαλεί τις ζημιές τρώγοντας το ξύλο για να θρέψει και τις υπόλοιπες κάστες διαμέσου της τροφάλλαξης) και του οπλίτη (που ρόλο έχει να προστατεύσει την αποικία από φυσικούς εχθρούς), είναι ο σμηνουργός. Ο σμηνουργός θυμίζει πτερωτό μυρμήγκι αν και -ακόμα και με γυμνό μάτι- έχει δύο εμφανείς μορφολογικές διαφορές. Ο σμηνουργός του τερμίτη έχει τα δύο ζεύγη πτερύγων ίσα σε μήκος και το σώμα του δεν παρουσιάζει έντονες στενώσεις. Αντίθετα στο μυρμήγκι οι δύο μπροστινές πτέρυγες είναι εμφανώς μακρύτερες από τις οπίσθιες και το σώμα του παρουσιάζει στενώσεις από την κεφαλή στο θώρακα και την κοιλία. Ποιοί είναι οι γνωστοί-άγνωστοι τερμίτες
Οι τερμίτες είναι έντομα κοινωνικά και οι αποικίες τους συνεκτικές και συνεργατικές. Κάθε μέλος είναι επιφορτισμένο με τον ανεφοδιασμό σε τροφή για όλο τον πληθυσμό τους, την προστασία τους από περιβαλλοντικές συνθήκες και φυσικούς εχθρούς, και την αυτοδιαιώνιση τους.
Το κύριο θρεπτικό συστατικό των υλικών που καταναλώνουν είναι η κυτταρίνη που περιέχεται πέρα από ξύλα επίπλων, κουφωμάτων, πατωμάτων και στο χαρτί (βιβλία), υφάσματα φυτικής προέλευσης, καπλαμά, και μοριοσανίδες (novopan).
Αποσχίζουν με τις ειδικά κατασκευασμένες γνάθους τους λεπτά τμήματα ξύλου, τα οποία στη συνέχεια καταπίνουν και αποθηκεύουν στο στόμαχο για πέψη. Εκτός από την ποσότητα που χρειάζονται για τις ανάγκες τους στη συνέχεια μοιράζονται μέρος της τροφής με τους υπόλοιπους «συγκατοίκους» διαμέσου της τροφάλλαξης, τη μεταφορά δηλαδή της τροφής μεταξύ των μελών της αποικίας από στόμα σε στόμα ή από τον πρωκτό στο στόμα.
Οι πιο κατάλληλες συνθήκες για δραστηριοποίηση και ανάπτυξη των τερμιτών είναι θερμοκρασία 24-35 βαθμών Κελσίου, αν και σε συνθήκες πιο ψυχρές διαχειμάζουν περνώντας σε διάπαυση, μέχρι η θερμοκρασία να τους ευνοήσει και να συνεχίσουν το καλά κρυμμένο έργο τους.
Επειδή το σώμα τους είναι μαλακό είναι ευάλωτο στην αφυδάτωση, για αυτό και προτιμούν συνθήκες αυξημένης υγρασίας όπως είναι η περίπτωση μίας διαρροής από σωληνώσεις ύδατος ή θέρμανσης.
Οι υπόγειοι τερμίτες κατασκευάζουν συνεργατικά δίκτυο από αγωγούς (tubes) με χώμα και περιττώματα τους, με τα οποία συχνά διαπερνούν οικοδομικά υλικά. Βέβαια δεν μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε αυτά με τα στοματικά μόρια που διαθέτουν. Παρόλα αυτά μπορούν όμως να τα διαπεράσουν εκμεταλλευόμενοι τις υπάρχουσες ρωγμές και κοιλότητες που συχνά αφήνονται κατά την κατασκευή.
Οι τερμίτες ξηρού ξύλου δεν κατασκευάζουν αγωγούς και ζουν αποκλειστικά πιο κοντά στο ξύλο χωρίς ιδιαίτερες ανάγκες σε υγρασία πέρα της φυσικής υγρασίας του ξύλου. Συχνά κοντά σε ζημιές τους αναδύονται τα χαρακτηριστικά εξάεδρα μικροσκοπικά περιττώματα τους που σχηματίζουν σωρούς και θυμίζουν κόκκους άμμου.
Αντιμετώπιση με τη μέθοδο Trap-Treat-Release (T.T.R)
Η μέθοδος T.T.R ή αλλιώς «μέθοδος της τροφάλλαξης» βασίζεται στην κοινωνικότητα των εντόμων διαμέσου της οποίας οποία επιτυγχάνεται η διαδοχική μεταφορά της δραστικής ουσίας σε ολόκληρη την αποικία.
Οι τερμίτες έρχονται σε επαφή με το σκεύασμα εξωσκελετικά ή το λαμβάνουν από το στόμα και έτσι το διαμοιράζουν στα υπόλοιπα άτομα της αποικίας. Αγνοώντας τον κίνδυνο, το καταπίνουν ή το μεταφέρουν με το σώμα τους μηχανικά και με τη βοήθεια της τροφάλλαξης «μολύνεται» σταδιακά όλη η αποικία.
Κάθε φορά που ένας τερμίτης καταναλώσει ξύλο που έχει εφαρμοστεί το τερμιτοκτόνο ή έρθει σε επαφή με αυτό γίνεται φορέας του και στη συνέχεια το μεταφέρει σε άλλα άτομα με τα οποία έρχεται σε επαφή.
Το φαινόμενο της διαδοχικής επίδρασης (Transfer Effect) που πραγματοποιείται μετά από μία επιτυχημένη εφαρμογή T.T.R οδηγεί σε οριστική καταπολέμηση ολόκληρης της αποικίας σε σύντομο χρονικό διάστημα (λίγες ημέρες).
Το σκεύασμα εγχέεται διαμέσου οπών 6 χιλιοστών που διανοίγονται σε εντοπισμένα σημεία περιμετρικά όλης της κατοικίας. Αρχικά στόχος είναι η δημιουργία μίας ζώνης καταπολέμησης που αφορά στην εξολόθρευση του παρόντος πληθυσμού και δευτερογενώς μίας ζώνης προστασίας που αφορά στην αποφυγή μίας νέας προσβολής από τερμίτες. Ξεκινά να δρα αμέσως, με το προσδόκιμο ζωής ολόκληρης της κοινωνίας των τερμιτών να ανέρχεται σε λίγες ημέρες και με υπολειμματική δράση στους χώρους εφαρμογής για δέκα χρόνια.
Σημ: Η «μέθοδος της τροφάλλαξης» (T.T.R.) είναι μία εφαρμογή απεντόμωσης ακίνδυνη για τον άνθρωπο και τα κατοικίδια, εφόσον πραγματοποιηθεί από εξειδικευμένο συνεργείο και τηρηθούν οι κανόνες ασφαλείας όπως αυτοί ορίζονται από την νομοθεσία και το δελτίο ασφαλείας του σκευάσματος.
